بررسی و تحلیل رسم فقر برپایة متون منثور عرفانی تا قرن هفتم هجری

فقر یکی از مهم‌ترین مراحل سیر و سلوک عرفانی است. سالک در این مرحله با نفی ماسوی‌الله و اظهار نیازمندی محض به آستان غنی مطلق، به فنای فی‌الله دست می‌یابد که غایت عرفان است. افزون‌بر حقیقت فقر، رسم فقر نیز با تأثیر از قرآن کریم و روایات ـ به سبب اهمیتی که در هدایت انسان و دوری او از انحرافات دارد ـ بارها در سخنان مشایخ و متون متصوفه مطرح شده است که بیان‌کنندۀ اهمیت این موضوع در سیر و سلوک و رسیدن به آستان الهی است. نگارنده در این مقاله با شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی مبتنی ‌بر متون منثور عرفانی تا قرن هفتم می‌کوشد با پاسخ‌دادن به این پرسش که مشایخ و نویسندگان متون عرفانی دربارۀ رسم فقر چه دیدگاه‌هایی دارند و نظر ایشان دربارۀ برتری فقر بر غنا یا تقدم غنا بر فقر در سلوک الی‌الله چیست؟ ثابت کند توجه به رسم فقر و ثمرات و شرایط آن، لازمۀ سیر و سلوک و رسیدن به حق است. پرداختن به این موضوع همراه با تأکید بر اهمیت فقر و استغنای عرفانی در منابع وحیانی، سخنان مشایخ و عارفان و دیدگاه‌های ایشان دربارۀ رسم فقر، خود تأییدکنندة این موضوع است. همچنین توجه به دوگانگی مفهوم فقر در متون عرفانی و اهمیت هر دو مفهوم آن در سیر و سلوک، به درک صحیح‌تری از اصطلاح فقر در این متون و دیدگاه‌های مشایخ می‌انجامد.